Dijital Çağda Sözleşme Kavramının Evrimi

Teknolojinin hızla geliştiği günümüzde, klasik kağıt üzerinde yapılan sözleşmeler yerini giderek elektronik ortamda düzenlenen sözleşmelere bırakmaktadır. Peki, e-posta, mesajlaşma uygulamaları, web siteleri veya özel platformlar üzerinden yapılan bu sözleşmeler hukuken geçerli midir? Bu sorunun cevabı, hem mevzuat hem de güncel yargı kararları ışığında büyük önem taşımaktadır.

Elektronik Sözleşmelerin Hukuki Dayanağı

Türk hukukunda elektronik sözleşmelerin geçerliliği, birden fazla yasal düzenlemeye dayanmaktadır.

Temel Yasal Düzenlemeler:

• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu
• 5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu
• 6563 Sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun
• 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu

Türk Borçlar Kanunu’nun 1. maddesi, sözleşmelerin kurulması için tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanında bulunmalarını yeterli görmekte, bu beyanın hangi ortamda yapıldığına dair bir sınırlama getirmemektedir.

Elektronik Sözleşme Türleri ve Geçerlilik Koşulları

Elektronik ortamda yapılan sözleşmeler farklı şekillerde karşımıza çıkabilir ve her birinin geçerlilik koşulları farklılık gösterebilir.

1. E-posta Üzerinden Yapılan Sözleşmeler

E-posta yoluyla kurulan sözleşmeler, günümüzde en yaygın elektronik sözleşme türlerinden biridir.

Geçerlilik Koşulları:

• Tarafların kimliklerinin belirlenebilir olması
• İrade beyanlarının açık ve anlaşılır olması
• Sözleşme konusunun ve şartlarının belirli olması
• Gerekli hallerde elektronik imza kullanılması

Yargıtay kararlarına göre, e-posta yazışmaları başlı başına delil niteliğindedir ve HMK m.199 kapsamında belge olarak değerlendirilmektedir.

2. Web Siteleri Üzerinden Yapılan Sözleşmeler

E-ticaret siteleri veya diğer web platformları üzerinden yapılan sözleşmeler, “tıkla-kabul et” veya “checkbox” yöntemiyle kurulmaktadır.

Geçerlilik Şartları:

• Sözleşme şartlarının önceden görülebilir olması
• Kabul beyanının açık ve net şekilde alınması
• Tüketici haklarına ilişkin bilgilendirmelerin yapılması
• Sipariş öncesi ve sonrası bilgilendirme yükümlülüklerinin yerine getirilmesi

Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, bu tür sözleşmelerde hizmet sağlayıcıların yükümlülüklerini detaylı olarak düzenlemiştir.

3. Elektronik İmza ile Yapılan Sözleşmeler

Güvenli elektronik imza ile imzalanan elektronik sözleşmeler, ıslak imzalı sözleşmelerle aynı hukuki sonuçları doğurur.

Elektronik İmzanın Geçerlilik Koşulları:

• Münhasıran imza sahibine bağlı olması
• Sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan güvenli elektronik imza oluşturma aracı ile oluşturulması
• Nitelikli elektronik sertifikaya dayanması
• İmzalanmış elektronik veride sonradan değişiklik yapılamaması

5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu’nun 5. maddesine göre, güvenli elektronik imza, elle atılan imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.

Elektronik Sözleşmelerde İspat Sorunu

Elektronik sözleşmelerin en tartışmalı yönlerinden biri, ispat konusudur. Fiziksel bir belge olmadığında, sözleşmenin varlığını ve içeriğini kanıtlamak nasıl mümkün olacaktır?

İspat Araçları ve Yöntemleri:

• Elektronik kayıtlar ve log dosyaları
• IP adresi ve zaman damgası bilgileri
• Elektronik imza kayıtları
• Üçüncü taraf doğrulama sistemleri
• Delil tespiti ve bilirkişi incelemeleri

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 193. maddesi, elektronik ortamdaki verilerin senet hükmünde olduğunu kabul etmektedir. Ancak bu verilerin usulüne uygun şekilde korunmuş ve muhafaza edilmiş olması gerekmektedir.

Şekle Tabi Sözleşmelerde Elektronik Ortam

Bazı sözleşmeler kanun gereği belirli şekil şartlarına tabidir. Bu durumda elektronik ortamda yapılan sözleşmelerin geçerliliği nasıl değerlendirilmelidir?

Şekil Şartına Tabi Sözleşmeler:

• Taşınmaz satış sözleşmeleri (resmi şekil)
• Kefalet sözleşmeleri (yazılı şekil)
• Tüketici kredisi sözleşmeleri (yazılı şekil)
• İş sözleşmeleri (belirli durumlarda yazılı şekil)

Elektronik İmza Kanunu’na göre, kanunların resmi şekil veya özel bir merasim şekli öngördüğü hukuki işlemler ile teminat sözleşmeleri güvenli elektronik imza ile gerçekleştirilemez. Bu nedenle, örneğin taşınmaz satışı için elektronik ortamda yapılan sözleşmeler geçerli değildir.

Elektronik Sözleşmelerin Güvenliği ve Riskleri

Elektronik sözleşmelerin geçerliliği kadar, güvenliği de önemli bir konudur. Dijital ortamda yapılan işlemlerin kendine özgü riskleri vardır.

Güvenlik Riskleri ve Önlemler:

• Kimlik doğrulama sistemleri
• Şifreleme teknolojileri
• Blockchain tabanlı sözleşme çözümleri
• Veri yedekleme ve arşivleme sistemleri
• Siber güvenlik önlemleri

Elektronik ortamda yapılan sözleşmelerde güvenlik önlemlerinin yetersiz olması, sözleşmenin geçerliliğini etkilemese de, ispat sorunlarına yol açabilir veya kişisel verilerin korunması açısından riskler doğurabilir.

Sonuç: Dijital Gelecekte Sözleşmelerin Yeri

Elektronik ortamda yapılan sözleşmeler, kanunların öngördüğü istisnalar dışında, fiziksel ortamda yapılan sözleşmelerle aynı hukuki geçerliliğe sahiptir. Ancak bu geçerliliğin tam anlamıyla sağlanması için, sözleşmenin türüne göre belirli teknik ve hukuki koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir.

Elektronik Sözleşmelerle İlgili Öneriler:

• Elektronik sözleşmeleri güvenli sistemler üzerinden yapın
• Mümkünse güvenli elektronik imza kullanın
• Sözleşme kayıtlarını düzenli olarak yedekleyin
• Önemli işlemlerde hukuki danışmanlık alın
• Kişisel verilerin korunmasına özen gösterin

Teknolojinin gelişimiyle birlikte, elektronik sözleşmelerin kullanım alanı ve çeşitliliği de artmaktadır. Bu gelişmelere ayak uydurmak, hem bireysel hem de ticari ilişkilerde büyük avantajlar sağlayacaktır.