Mesai hesaplama, çalışanların yasal haklarını korumak ve fazla çalışma ücretlerini doğru şekilde belirlemek açısından büyük önem taşır. Bu makalede, fazla mesai hesaplama yöntemlerini, yasal düzenlemeleri ve çalışanların haklarını detaylı olarak ele alacağız.

Mesai Nedir ve Yasal Çerçevesi

Mesai, işçinin normal çalışma süresi içinde yaptığı çalışmadır. Türk İş Kanunu’na göre normal çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Bu süre, haftanın çalışılan günlerine eşit olarak bölünebileceği gibi, işyerinde haftanın 5 günü çalışılıyorsa günlük 9 saat olarak da uygulanabilir.

Fazla mesai ise, haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İş Kanunu’nun 41. maddesine göre, fazla çalışma için işçinin onayının alınması gerekir ve fazla çalışma süresi günde 3 saati, yılda 270 saati aşamaz.

Mesai Türleri ve Hesaplama Yöntemleri

1. Fazla Mesai (Fazla Çalışma)

Fazla mesai ücreti, normal çalışma ücretinin %50 zamlı halidir. Hesaplama formülü:

Fazla Mesai Ücreti = Saatlik Normal Ücret × 1,5 × Fazla Çalışma Saati

Saatlik normal ücret hesaplaması:

Saatlik Normal Ücret = Aylık Brüt Ücret ÷ 225

(Not: 225 sayısı, 7,5 saat × 30 gün formülünden gelir)

Örnek Hesaplama:

• Aylık brüt ücret: 15.000 TL
• Fazla çalışma saati: 20 saat
• Saatlik normal ücret: 15.000 ÷ 225 = 66,67 TL
• Fazla mesai ücreti: 66,67 × 1,5 × 20 = 2.000,10 TL

2. Fazla Sürelerle Çalışma

Fazla sürelerle çalışma, haftalık çalışma süresinin 45 saatten az belirlendiği durumlarda, belirlenen süreyi aşan ancak 45 saate kadar olan çalışmalardır. Bu tür çalışmalarda ücret, normal ücretin %25 zamlı halidir.

Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti = Saatlik Normal Ücret × 1,25 × Fazla Sürelerle Çalışma Saati

Örnek Hesaplama:

• Haftalık çalışma süresi: 40 saat
• Fiili çalışma süresi: 43 saat
• Fazla sürelerle çalışma: 3 saat
• Saatlik normal ücret: 66,67 TL
• Fazla sürelerle çalışma ücreti: 66,67 × 1,25 × 3 = 250,01 TL

3. Hafta Tatili Çalışması

Hafta tatilinde yapılan çalışmalar için, bir günlük normal ücrete ilave olarak bir günlük ücret daha ödenir. Yani hafta tatilinde çalışan işçiye 2 günlük ücret ödenir.

Hafta Tatili Çalışma Ücreti = Günlük Normal Ücret × 2

Örnek Hesaplama:

• Günlük ücret: 500 TL
• Hafta tatili çalışma ücreti: 500 × 2 = 1.000 TL

4. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri Çalışması

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde yapılan çalışmalar için, bir günlük normal ücrete ilave olarak bir günlük ücret daha ödenir. Yani bu günlerde çalışan işçiye 2 günlük ücret ödenir.

Tatil Günü Çalışma Ücreti = Günlük Normal Ücret × 2

Mesai Hesaplama İçin Özel Durumlar

1. Gece Çalışması Mesai Hesaplama

Gece çalışması (20:00-06:00 arası), özel bir mesai türü değildir ancak İş Kanunu’na göre gece çalışması 7,5 saati aşamaz. Gece çalışmasında fazla mesai yapılırsa, normal fazla mesai ücreti hesaplanır.

2. Vardiyalı Çalışma Sisteminde Mesai Hesaplama

Vardiyalı çalışma sisteminde, haftalık toplam çalışma süresi 45 saati aşarsa, aşan kısım için fazla mesai ücreti ödenir. Vardiya sistemi, çalışma süresini uzatmaz, sadece farklı zaman dilimlerine yayar.

3. Telafi Çalışması

Telafi çalışması, zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi gibi durumlarda, 2 ay içinde telafi edilmek üzere eksik çalışılan süreler için yapılan çalışmadır. Telafi çalışması fazla mesai sayılmaz ve normal ücretle ödenir.

Mesai Ücretlerinin Vergilendirilmesi

Mesai ücretleri, normal ücret gibi vergilendirilir:

• Gelir vergisi: Vergi dilimine göre %15-40 arası
• Damga vergisi: Binde 7,59
• SGK primleri: %14 (işçi payı) + %20,5 (işveren payı)

Mesai Ücreti Talep Etme Süresi ve Zamanaşımı

Mesai ücreti talep etme süresi, çalışma ilişkisinin devam ettiği durumlarda son 5 yıllık süre için mümkündür. İş sözleşmesinin sona ermesinden sonra açılacak davalarda da zamanaşımı süresi 5 yıldır.

Mesai Ücretlerinin İspatı

Mesai ücretlerinin ispatı işçiye aittir. İspat için kullanılabilecek belgeler:

• Puantaj kayıtları
• İşyeri giriş-çıkış kayıtları
• Elektronik kart okuma sistemleri
• Kamera kayıtları
• E-posta yazışmaları
• İş arkadaşlarının tanıklığı
• İş yerinde tutulması zorunlu kayıtlar

Sıkça Sorulan Mesai Hesaplama Soruları

Soru 1: İşveren fazla mesai yaptırmak zorunda mıdır? Cevap: Hayır, fazla mesai işverenin talebi ve işçinin onayı ile yapılır. Ancak, zorunlu nedenlerle (doğal afet, arıza vb.) işçinin onayı olmadan da fazla mesai yaptırılabilir.

Soru 2: Fazla mesai yerine izin kullanabilir miyim? Cevap: Evet, fazla çalışma yapan işçi, isterse fazla çalışma ücreti yerine fazla çalışma süresi kadar izin kullanabilir. Bu durumda, 1 saatlik fazla çalışma için 1,5 saatlik izin verilmelidir.

Soru 3: Mesai ücretleri nasıl ödenir? Cevap: Mesai ücretleri, normal maaş ile birlikte bordro üzerinde ayrıca gösterilerek ödenir. Elden veya kayıt dışı ödeme yasal değildir.

KONAL Hukuk Bürosu Mesai Ücreti Danışmanlığı

KONAL Avukatlık ve Hukuki Danışmanlık Bürosu olarak, mesai hesaplama ve işçilik alacakları konusunda uzman kadromuzla yanınızdayız. Ödenmemiş mesai ücretlerinizin hesaplanması, dava süreci ve arabuluculuk görüşmelerinde profesyonel hukuki destek için İstanbul’daki ofisimize başvurabilirsiniz.