Şirket Ortaklığında Ayrılma Yolları: Genel Bakış

“Ortaklıktan nasıl çıkarılırım / çıkarabilirim?” sorusu, şirket ortakları arasında yaşanan anlaşmazlıkların çözümünde sıkça gündeme gelmektedir. Türk Ticaret Kanunu’na göre, şirket türüne bağlı olarak ortaklıktan çıkma ve çıkarılma prosedürleri farklılık göstermektedir.

Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma Arasındaki Fark

1. Ortaklıktan çıkma (ayrılma): Ortağın kendi iradesiyle ortaklıktan ayrılmasıdır.
2. Ortaklıktan çıkarılma: Diğer ortakların kararıyla veya mahkeme kararıyla bir ortağın ortaklıktan uzaklaştırılmasıdır.

Limited Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma

Limited şirketlerde ortaklıktan çıkarılma iki şekilde gerçekleşebilir:

1. Şirket Sözleşmesine Dayalı Çıkarma (TTK md. 640)

• Yasal dayanak: Şirket sözleşmesinde çıkarma sebepleri öngörülebilir.
• Karar nisabı: Genel kurul kararı, sermayenin en az %75’ini temsil eden ortakların oyuyla alınır.
• Çıkarma sebepleri: Şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebepler (örn. rekabet yasağı ihlali, sadakat yükümlülüğünün ihlali)
• Prosedür:
  1. Genel kurul toplantısı yapılması
  2. Çıkarma kararının alınması
  3. Ortağa yazılı bildirimde bulunulması
  4. Ayrılma akçesinin ödenmesi

2. Haklı Sebeplerle Çıkarma Davası (TTK md. 640/3)

• Yasal dayanak: Haklı sebebin varlığı halinde mahkemeden çıkarma talep edilebilir.
• Dava açma hakkı: Şirket veya her bir ortak dava açabilir.
• Haklı sebepler:
  • Ortağın şirket menfaatlerine aykırı davranışları
  • Ortaklar arasındaki güven ilişkisinin bozulması
  • Ortağın şirket faaliyetlerini engellemesi
  • Ortağın rekabet yasağını ihlal etmesi
• Prosedür:
  1. Asliye Ticaret Mahkemesi’nde dava açılması
  2. Mahkemece haklı sebebin tespiti
  3. Çıkarma kararı verilmesi
  4. Ayrılma akçesinin belirlenmesi ve ödenmesi

Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma

Anonim şirketlerde ortaklıktan çıkarılma limited şirketlere göre daha sınırlıdır:

1. Pay Bedelinin Ödenmemesi Nedeniyle Çıkarma (TTK md. 482-483)

• Yasal dayanak: Pay bedelini ödemede temerrüde düşen pay sahibi çıkarılabilir.
• Prosedür:
  1. İlgili ortağa ihtarname gönderilmesi
  2. Belirlenen sürede ödeme yapılmaması
  3. Yönetim kurulunca ıskat kararı alınması
  4. Pay senedinin iptal edilmesi

2. Özel Durumlar

• Squeeze-out (TTK md. 208): Hâkim şirket, belirli oranda paya sahipse azınlık pay sahiplerini ortaklıktan çıkarabilir.
• Birleşme nedeniyle ayrılma hakkı: Şirket birleşmelerinde, belirli koşullarda ortaklar ayrılma hakkını kullanabilir.
• Borsadan çıkma ve çıkarılma: Halka açık şirketlerde SPK düzenlemeleri çerçevesinde çıkarma olabilir.

Ortaklıktan Çıkarılmanın Sonuçları

Ortaklıktan çıkarılmanın temel sonuçları şunlardır:

1. Ortaklık sıfatının kaybı: Çıkarılan ortak, tüm ortaklık haklarını kaybeder.
2. Ayrılma akçesi hakkı: Çıkarılan ortağa payının gerçek değeri ödenir.
3. Rekabet yasağının sona ermesi: Çıkarılan ortak için rekabet yasağı kural olarak sona erer.
4. Pay defterinde değişiklik: Ortağın çıkarılması pay defterine işlenir.
5. Ticaret sicil bildirimi: Limited şirketlerde ortaklık yapısındaki değişiklik ticaret siciline bildirilir.

Ayrılma Akçesinin Belirlenmesi

Çıkarılan ortağa ödenecek ayrılma akçesi şu şekilde belirlenir:

• Değerleme yöntemi: Şirketin gerçek değeri üzerinden ortağın pay oranına göre hesaplanır.
• Bilanço değeri yeterli değildir: Gerçek değer, şirketin varlıkları, müşteri portföyü, marka değeri gibi unsurları da içerir.
• Uzman görüşü: Genellikle mali müşavir veya bilirkişi raporu ile değer belirlenir.
• Ödeme zamanı: Ayrılma akçesi, kural olarak çıkarma tarihinden itibaren makul bir süre içinde ödenmelidir.

Ortaklıktan Çıkarma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çıkarmak İsteyen Ortak İçin:

1. Haklı sebebin varlığı: Çıkarma için haklı bir sebebin varlığından emin olun.
2. Şirket sözleşmesini inceleyin: Şirket sözleşmesindeki çıkarma prosedürlerini kontrol edin.
3. Gerekli belgeleri toplayın: Haklı sebebi ispatlayacak belgeleri hazırlayın.
4. Hukuki süreç için hazırlık yapın: Gerekirse uzman desteği alın.
5. Ayrılma akçesi için finansal hazırlık: Çıkarılacak ortağa ödenecek tutarı hesaplayın ve hazırlık yapın.

Çıkarılma Riski Taşıyan Ortak İçin:

1. Şirket sözleşmesindeki hakları bilin: Sözleşmedeki çıkarma sebeplerini ve prosedürlerini öğrenin.
2. Ortaklık haklarını kullanın: Genel kurul toplantılarına katılın ve oy kullanın.
3. İletişim kanallarını açık tutun: Diğer ortaklarla iletişimi koparmayın.
4. Hukuki destek alın: Çıkarılma riski varsa erken aşamada hukuki destek alın.
5. Alternatif çözüm yollarını değerlendirin: Uzlaşma, pay devri gibi alternatif çözümleri düşünün.

Ortaklıktan Çıkarma Yerine Alternatif Çözümler

Ortaklık sorunlarının çözümünde çıkarma dışında alternatif yöntemler:

1. Pay devri anlaşması: Sorunlu ortağın paylarının diğer ortaklara veya üçüncü kişilere devri
2. Şirket bölünmesi: Şirketin bölünerek ortakların ayrı şirketlerde faaliyet göstermesi
3. Profesyonel arabuluculuk: Ortaklar arasındaki sorunların arabulucu yardımıyla çözülmesi
4. Ortaklık sözleşmesinin revize edilmesi: Sorunları giderecek şekilde sözleşmenin güncellenmesi
5. Şirket tasfiyesi: Son çare olarak şirketin tasfiye edilmesi

Sonuç: Ortaklık İlişkilerinde Hukuki Güvence

Ortaklıktan çıkarılma veya ortağı çıkarma, şirket hukukunun en hassas konularından biridir. Bu süreçlerin hukuka uygun şekilde yürütülmesi, hem şirketin sağlıklı işleyişi hem de ortakların haklarının korunması açısından büyük önem taşır.

Ortaklık ilişkilerinde yaşanan sorunların çözümünde, çıkarma yoluna başvurmadan önce alternatif çözüm yollarının değerlendirilmesi, tüm taraflar için daha az maliyetli ve daha yapıcı sonuçlar doğurabilir. Her durumda, sürecin profesyonel hukuki destek alınarak yürütülmesi önerilir.