Ortaklık Yapısı Değişikliğinin İş Hayatındaki Önemi

Şirketlerin hayatında ortaklık yapısı değişiklikleri kaçınılmaz bir gerçektir. Yeni ortakların katılımı, mevcut ortakların ayrılması, sermaye artırımı veya azaltımı gibi nedenlerle ortaklık yapısında değişiklikler yaşanabilir. Bu değişiklikler, şirketin yönetim yapısını, karar alma mekanizmalarını ve stratejik yönelimini doğrudan etkileyebilir. Ancak ortaklık yapısı değişiklikleri, basit gibi görünmekle birlikte, hukuki açıdan dikkatli yönetilmesi gereken karmaşık süreçlerdir. Bu makalede, farklı şirket türlerinde ortaklık yapısı değişikliğinin nasıl yapılacağını, izlenmesi gereken hukuki prosedürleri ve dikkat edilmesi gereken hususları detaylı olarak inceleyeceğiz.

Limited Şirketlerde Pay Devri Süreci

Limited Şirketlerde Pay Devrinin Yasal Dayanağı

Limited şirketlerde pay devri, Türk Ticaret Kanunu’nun 595. maddesi ve devamında düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere göre, limited şirket pay devri belirli prosedürlere tabidir ve esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, pay devrinin geçerli olabilmesi için ortaklar genel kurulunun onayı gerekmektedir.

Limited Şirketlerde Pay Devri İçin Gerekli Adımlar:

1. Pay Devir Sözleşmesinin Hazırlanması
   • Pay devir sözleşmesi yazılı şekilde ve noter onaylı olarak düzenlenmelidir
   • Sözleşmede devredilen payların sayısı, nominal değeri ve devir bedeli açıkça belirtilmelidir
   • Tarafların kimlik bilgileri ve imzaları noter tarafından onaylanmalıdır
2. Ortaklar Genel Kurulu Onayının Alınması
   • Genel kurul kararı için toplantı yapılması ve karar alınması gerekir
   • Esas sözleşmede daha ağır bir nisap öngörülmedikçe, sermayenin en az 2/3’ünü temsil eden ortakların olumlu oyuyla onay verilir
   • Genel kurul, devir işlemini haklı sebep olmaksızın reddedemez
3. Pay Defterine Kayıt ve Ticaret Siciline Tescil
   • Onaylanan pay devri, şirketin pay defterine işlenir
   • Pay defterine kayıt, devir işleminin şirkete karşı hüküm ifade etmesi için zorunludur
   • Pay devri ticaret siciline tescil edilir ve Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilir
4. Vergisel Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi
   • Pay devir bedeli üzerinden değer artış kazancı doğabilir
   • Limited şirket paylarının devrinde damga vergisi ödenir
   • Pay devrinden doğan kazanç, gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmelidir

Limited Şirketlerde Pay Devrinde Dikkat Edilecek Hususlar:

• Esas sözleşmede pay devri konusunda özel hükümler olup olmadığı kontrol edilmelidir
• Bazı esas sözleşmelerde pay devrinin tamamen yasaklanmış olabileceği unutulmamalıdır
• Ortakların rüçhan hakları dikkate alınmalıdır
• Pay devrinde şirketin onayının gerekip gerekmediği incelenmelidir
• Şirkete borcu olan ortağın pay devri özel düzenlemelere tabidir

Anonim Şirketlerde Pay Devri Süreci

Anonim Şirketlerde Payların Devredilmesi

Anonim şirketlerde pay devri, limited şirketlere göre daha esnek bir yapıya sahiptir. TTK’nın 490. maddesi ve devamında düzenlenen pay devri, payın türüne göre farklı prosedürlere tabidir.

Anonim Şirketlerde Pay Türlerine Göre Devir İşlemleri:

1. Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Devri
   • Hamiline yazılı pay senetleri, zilyetliğin devri (senedin teslimi) ile devredilebilir
   • Noter onayı veya başka bir resmi işlem gerekmez
   • Şirketin veya diğer ortakların onayına ihtiyaç yoktur
   • Devir işlemi ticaret siciline tescil edilmez
2. Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri
   • Nama yazılı pay senetleri, ciro ve zilyetliğin devri ile devredilebilir
   • Esas sözleşmede bağlam hükümleri varsa, bu hükümler çerçevesinde devir kısıtlanabilir
   • Borsaya kote edilmemiş nama yazılı payların devri, şirket onayına tabi kılınabilir
   • Devir, pay defterine kaydedilmedikçe şirkete karşı ileri sürülemez
3. Senede Bağlanmamış Payların (Çıplak Paylar) Devri
   • Yazılı bir pay devir sözleşmesi ile yapılır
   • Noter onayı zorunlu değildir ancak ispat kolaylığı açısından önerilir
   • Devir, pay defterine kaydedilmedikçe şirkete karşı ileri sürülemez

Anonim Şirketlerde Pay Devrinde İzlenecek Adımlar:

1. Pay Devir Sözleşmesinin Hazırlanması
   • Pay türüne göre uygun devir belgesi hazırlanır
   • Hamiline yazılı senetlerde teslim yeterlidir
   • Nama yazılı senetlerde ciro ve teslim gereklidir
   • Çıplak paylarda yazılı devir sözleşmesi düzenlenir
2. Bağlam Hükümlerinin Kontrolü
   • Esas sözleşmede pay devrini kısıtlayan hükümler (bağlam) olup olmadığı incelenir
   • Şirket onayı gerekiyorsa, yönetim kuruluna başvuru yapılır
   • Yönetim kurulu kararının beklenmesi gerekir
3. Pay Defterine Kayıt
   • Devir işlemi şirketin pay defterine kaydedilir
   • Pay defterine kayıt için gerekli belgeler şirkete sunulur
   • Pay defterine kayıt, şirkete karşı hüküm ifade etme açısından önemlidir
4. Merkezi Kayıt Kuruluşu İşlemleri (Halka Açık Şirketler İçin)
   • Halka açık şirketlerde pay devri MKK kayıtları üzerinden yapılır
   • Kaydi sistem üzerinden elektronik ortamda devir gerçekleştirilir
   • Aracı kurumlar vasıtasıyla işlem yapılır

Anonim Şirketlerde Pay Devrinde Dikkat Edilecek Hususlar:

• Borsaya kote edilmiş şirketlerde SPK düzenlemeleri geçerlidir
• Bazı sektörlerde (bankacılık, sigortacılık gibi) pay devri için düzenleyici kurumların izni gerekebilir
• Bağlı nama yazılı paylarda devir kısıtlamaları dikkate alınmalıdır
• Halka açık şirketlerde belirli oranlarda pay alımlarında kamuyu aydınlatma yükümlülükleri doğar
• Yabancı yatırımcılara yapılan devirlerde özel düzenlemeler geçerli olabilir

Sermaye Artırımı Yoluyla Ortaklık Yapısı Değişikliği

Yeni Ortak Alımında Sermaye Artırımı Yöntemi

Şirketlere yeni ortak alınması, mevcut pay devrinin yanı sıra sermaye artırımı yoluyla da gerçekleştirilebilir. Bu yöntem, özellikle şirkete taze sermaye girişi sağlanmak istendiğinde tercih edilir.

Sermaye Artırımı Yoluyla Ortaklık Yapısı Değişikliğinde İzlenecek Adımlar:

1. Sermaye Artırımı Kararının Alınması
   • Limited şirketlerde ortaklar genel kurulu kararı gereklidir
   • Anonim şirketlerde yönetim kurulu kararı (kayıtlı sermaye sisteminde) veya genel kurul kararı (esas sermaye sisteminde) alınır
   • Karar, toplantı ve karar nisaplarına uygun şekilde alınmalıdır
2. Rüçhan Haklarının Kullanımı veya Kısıtlanması
   • Mevcut ortakların rüçhan (yeni pay alma) hakları vardır
   • Yeni ortak alımı için mevcut ortakların rüçhan haklarından feragat etmesi veya bu hakların kısıtlanması gerekir
   • Rüçhan haklarının kısıtlanması kararı, özel nisaplarla alınmalıdır
3. Sermaye Artırımının Gerçekleştirilmesi
   • Sermaye taahhüdü ve ödemeler yapılır
   • Limited şirketlerde sermayenin tamamının taahhüt edilmesi ve ¼’ünün ödenmesi gerekir
   • Anonim şirketlerde sermayenin tamamının taahhüt edilmesi ve nakit kısmın ¼’ünün ödenmesi gerekir
   • Ayni sermaye konulması durumunda özel değerleme prosedürleri uygulanır
4. Esas Sözleşme Değişikliğinin Tescili
   • Sermaye artırımı, esas sözleşme değişikliği olarak ticaret siciline tescil edilir
   • Tescil başvurusu için gerekli belgeler hazırlanır
   • Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilir

Sermaye Artırımı Yoluyla Ortaklık Yapısı Değişikliğinde Dikkat Edilecek Hususlar:

• Sermaye artırımı kararının kanun ve esas sözleşmeye uygun alınması
• Rüçhan haklarının kısıtlanması kararının gerekli nisaplarla alınması
• Sermaye artırımının vergisel etkilerinin değerlendirilmesi
• Primli pay çıkarma imkanının değerlendirilmesi
• Yabancı sermaye girişi durumunda özel izinlerin alınması

Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma Yoluyla Yapı Değişikliği

Ortağın Ayrılması veya Çıkarılması Durumunda İzlenecek Süreç

Ortaklık yapısındaki değişiklik, ortağın kendi isteği ile ayrılması (çıkma) veya diğer ortakların kararı ile ortaklıktan çıkarılması şeklinde de gerçekleşebilir.

Limited Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma Süreci:

1. Ortağın Kendi İsteği ile Ayrılması (Çıkma)
   • Haklı sebeple çıkma davası açılabilir
   • Esas sözleşmede düzenlenmişse çıkma hakkı kullanılabilir
   • Çıkma beyanı yazılı şekilde şirkete bildirilir
   • Ortağın paylarının değeri hesaplanır ve ayrılma akçesi ödenir
2. Ortağın Diğer Ortakların Kararı ile Çıkarılması
   • Haklı sebeple çıkarma davası açılabilir
   • Esas sözleşmede düzenlenmişse çıkarma hakkı kullanılabilir
   • Genel kurul kararı ile ortağın çıkarılması mümkündür
   • Çıkarma kararı ticaret siciline tescil edilir

Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılma:

• Anonim şirketlerde kural olarak çıkma ve çıkarma hakları düzenlenmemiştir
• İstisnai olarak, haklı sebeple fesih davası açılabilir
• Şirketin feshi yerine davacı ortağın paylarının gerçek değerle satın alınmasına karar verilebilir
• Squeeze-out (sıkıştırma) yöntemi ile belirli şartlarda azınlık pay sahipleri çıkarılabilir

Ortaklıktan Çıkma ve Çıkarılmada Dikkat Edilecek Hususlar:

• Ayrılma akçesinin adil şekilde hesaplanması
• Haklı sebep kavramının doğru değerlendirilmesi
• Şirket sermayesinin ve malvarlığının korunması
• Ayrılma akçesinin ödenmesinde yasal sınırlamalara uyulması
• Çıkma ve çıkarma işlemlerinin vergisel sonuçlarının değerlendirilmesi

Birleşme, Bölünme ve Tür Değiştirme Yoluyla Yapı Değişikliği

Yapısal Değişiklikler Kapsamında Ortaklık Yapısının Dönüşümü

Şirketlerin birleşmesi, bölünmesi veya tür değiştirmesi gibi yapısal değişiklikler de ortaklık yapısında önemli değişikliklere yol açabilir.

Birleşme Yoluyla Ortaklık Yapısı Değişikliği:

• Devralma yoluyla birleşmede, devralan şirketin ortaklık yapısı değişir
• Yeni kuruluş yoluyla birleşmede, yeni şirketin ortaklık yapısı oluşur
• Birleşme sözleşmesi ve birleşme raporu hazırlanır
• Değişim oranı ve ayrılma akçesi belirlenir
• Genel kurul kararları alınır ve tescil işlemleri yapılır

Bölünme Yoluyla Ortaklık Yapısı Değişikliği:

• Tam bölünmede, bölünen şirketin ortakları devralan şirketlerin ortağı olur
• Kısmi bölünmede, bölünen şirketin ortakları hem bölünen hem de devralan şirketlerin ortağı olabilir
• Bölünme planı veya sözleşmesi hazırlanır
• Değişim oranı ve ayrılma akçesi belirlenir
• Genel kurul kararları alınır ve tescil işlemleri yapılır

Tür Değiştirme Yoluyla Ortaklık Yapısı Değişikliği:

• Bir şirket türünden diğerine geçişte ortaklık yapısı korunur
• Tür değiştirme planı hazırlanır
• Yeni türe uygun esas sözleşme oluşturulur
• Genel kurul kararı alınır ve tescil işlemleri yapılır

Yapısal Değişikliklerde Dikkat Edilecek Hususlar:

• İşlemlerin TTK’nın yapısal değişiklikler hükümlerine uygun yürütülmesi
• Ortakların, alacaklıların ve çalışanların haklarının korunması
• Değerleme işlemlerinin adil ve şeffaf yapılması
• Vergisel sonuçların detaylı analizi
• Rekabet Kurumu izni gibi özel izinlerin alınması

Yabancı Ortaklı Şirketlerde Yapı Değişikliği

Yabancı Sermaye Girişi veya Çıkışında Dikkat Edilecek Hususlar

Şirket ortaklık yapısında yabancı gerçek veya tüzel kişilerin yer alması durumunda, yapı değişikliği sürecinde bazı özel düzenlemeler ve izinler gerekebilir.

Yabancı Sermaye Girişinde İzlenecek Adımlar:

• Doğrudan yabancı yatırım mevzuatı kapsamında bildirim yapılması
• Özel izin gerektiren sektörlerde izinlerin alınması
• Yabancı sermaye girişinin belgelendirilmesi
• Vergi numarası ve potansiyel temsilcilik işlemleri
• Ortaklık yapısı değişikliğinin tescili

Yabancı Ortağın Ayrılmasında İzlenecek Adımlar:

• Pay devri veya sermaye azaltımı işlemlerinin yapılması
• Kar transferi ve sermaye çıkışı işlemlerinin mevzuata uygun yürütülmesi
• Vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesi
• Değişikliğin ilgili kurumlara bildirilmesi

Yabancı Ortaklı Şirketlerde Dikkat Edilecek Hususlar:

• Taşınmaz edinimi kısıtlamaları
• Stratejik sektörlerde yabancı sermaye kısıtlamaları
• Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmaları
• Kambiyo mevzuatı düzenlemeleri
• Uluslararası yatırım anlaşmaları ve tahkim imkanları

Sonuç: Ortaklık Yapısı Değişikliğinde Profesyonel Destek Kritik Öneme Sahiptir

Şirketlerde ortaklık yapısı değişikliği, hem hukuki hem de mali açıdan karmaşık bir süreçtir. Bu sürecin doğru yönetilmesi, şirketin geleceği ve ortakların hakları açısından büyük önem taşır. Ortaklık yapısı değişikliğinde profesyonel hukuki ve mali danışmanlık almak, sürecin hatasız ve sorunsuz tamamlanmasını sağlar.

Başarılı Bir Ortaklık Yapısı Değişikliği İçin Öneriler:

• Şirket türüne uygun prosedürleri eksiksiz uygulayın
• Değişiklik öncesinde detaylı bir durum tespiti (due diligence) yapın
• Tüm süreçleri yazılı belgelerle kayıt altına alın
• Vergisel sonuçları önceden analiz edin
• Pay değerlemesini adil ve şeffaf şekilde gerçekleştirin
• Özel izin ve onay gerektiren durumları önceden tespit edin
• Zaman planlamasını doğru yapın ve olası gecikmeleri öngörün

Doğru planlanmış ve profesyonel şekilde yönetilmiş bir ortaklık yapısı değişikliği, şirketinizin büyümesine ve gelişmesine katkı sağlarken, olası anlaşmazlıkların ve hukuki risklerin de önüne geçecektir.